จะเข้เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องดีด
เครื่องดีดมีอยู่ด้วยกันหลายอย่างเช่น พิณน้ำเต้า กระจับปี่ ซึง จะเข้ ฯลฯ ในที่นี้จะขอกล่าวเพียงจะเข้เท่านั้นจะเข้ เป็นเครื่องดนตรีประเภทดีดชนิดหนึ่งที่ใช้วางแล้วดีดด้วยเครื่องมือที่เรียกว่า "ไม้ดีด"
จะเข้มีส่วนประกอบดังนี้
- สาย มีสายอยู่ด้วยกัน 3สาย เรียกว่า สายเอก สายทุ้ม ทำจากเส้นไหมหลายเส้นนำมาควั่นเป็นเส้นเดียวสายเอกมีขนาดเล็กกว่าสายทุ้ม และสายลวด ทำจากทองเหลือง
- ตัวจะเข้ ทำจากไม้ต้นขนุนขุด และอาจตกแต่งด้วยมุก หรืองาช้างให้สวยงามตามแต่เจ้าของและฐานะ
- ลูกบิด มี3ลูกใช้บิดเพื่อขึงให้สายตึงหรือหย่อนได้เสียงตามต้องการ ทำจากไม้ หรืองาช้างกลึงกลม
- นม ทำจากไม้ไผ่วางเรียงอยู่บนตัวจะเข้ รองรับสายจะเข้เมื่อเวลากดนิ้วและดีดให้เกิดเสียงดังแตกต่างกัน
- หย่อง ทำจากไม้หรืองาช้าง ใช้เป็นตัวรองและยกสายจะเข้ให้สูงจากนมอย่างพอเหมาะ
- โต๊ะ ทำจากโลหะใช้รองสายจะเข้ตรงข้ามกับหย่องและมีผลต่อการเกิดเสียงที่ไพเราะของจะเข้
- เท้า มีด้วยกัน 5 เท้าทำจากไม้หรืองาช้างกลึงติดอยู่ที่ใต้ท้องตัวจะเข้ เพื่อยกให้ตัวจะเข้ลอยสูงขึ้นจากพื้น
เวลาดีดนั้นใช้อุปกรณ์ชนิดหนึ่งเข้าช่วยเรียกว่า "ไม้ดีด" ซึ่งอาจทำจากไม้เนื้อแข็งหรืองาช้างโดยพันด้วยเชือกไว้กับนิ้วชี้มือขวา จะเข้นิยมใช้ในวงเครื่องสายไทย วงมโหรี วงเครื่องสายปี่ชวา และการบรรเลงที่เรียกว่าการเดี่ยวและเพลงที่นิยมบรรเลงเดี่ยวก็มีหลายเพลงเช่น ลาวแพน จีนขิมใหญ่ เชิดนอก เป็นต้น
เครื่องดีดมีอยู่ด้วยกันหลายอย่างเช่น พิณน้ำเต้า กระจับปี่ ซึง จะเข้ ฯลฯ ในที่นี้จะขอกล่าวเพียงจะเข้เท่านั้นจะเข้ เป็นเครื่องดนตรีประเภทดีดชนิดหนึ่งที่ใช้วางแล้วดีดด้วยเครื่องมือที่เรียกว่า "ไม้ดีด"
จะเข้มีส่วนประกอบดังนี้
- สาย มีสายอยู่ด้วยกัน 3สาย เรียกว่า สายเอก สายทุ้ม ทำจากเส้นไหมหลายเส้นนำมาควั่นเป็นเส้นเดียวสายเอกมีขนาดเล็กกว่าสายทุ้ม และสายลวด ทำจากทองเหลือง
- ตัวจะเข้ ทำจากไม้ต้นขนุนขุด และอาจตกแต่งด้วยมุก หรืองาช้างให้สวยงามตามแต่เจ้าของและฐานะ
- ลูกบิด มี3ลูกใช้บิดเพื่อขึงให้สายตึงหรือหย่อนได้เสียงตามต้องการ ทำจากไม้ หรืองาช้างกลึงกลม
- นม ทำจากไม้ไผ่วางเรียงอยู่บนตัวจะเข้ รองรับสายจะเข้เมื่อเวลากดนิ้วและดีดให้เกิดเสียงดังแตกต่างกัน
- หย่อง ทำจากไม้หรืองาช้าง ใช้เป็นตัวรองและยกสายจะเข้ให้สูงจากนมอย่างพอเหมาะ
- โต๊ะ ทำจากโลหะใช้รองสายจะเข้ตรงข้ามกับหย่องและมีผลต่อการเกิดเสียงที่ไพเราะของจะเข้
- เท้า มีด้วยกัน 5 เท้าทำจากไม้หรืองาช้างกลึงติดอยู่ที่ใต้ท้องตัวจะเข้ เพื่อยกให้ตัวจะเข้ลอยสูงขึ้นจากพื้น
เวลาดีดนั้นใช้อุปกรณ์ชนิดหนึ่งเข้าช่วยเรียกว่า "ไม้ดีด" ซึ่งอาจทำจากไม้เนื้อแข็งหรืองาช้างโดยพันด้วยเชือกไว้กับนิ้วชี้มือขวา จะเข้นิยมใช้ในวงเครื่องสายไทย วงมโหรี วงเครื่องสายปี่ชวา และการบรรเลงที่เรียกว่าการเดี่ยวและเพลงที่นิยมบรรเลงเดี่ยวก็มีหลายเพลงเช่น ลาวแพน จีนขิมใหญ่ เชิดนอก เป็นต้น
